Piast TOTAL WAR – już sam pomysłodawca chwytliwego tytułu wystawy zasługuje na uznanie. Nawet jeśli odbiorca nie wie, że nawiązuje ona do popularnej serii komputerowych gier strategicznych, to i tak dobrze nakierowuje go na tematykę, czyli wojnę totalną w wykonaniu wczesnopiastowskim, co przyciąga i zapada w pamięci. Rzeczywiście, Państwo Pierwszych Piastów było jedną wielką machiną wojenną, a pierwsze dwa wieki jego istnienia to czas wielu konfliktów zbrojnych. Aparat państwowy nakierowany był przede wszystkim na utrzymanie armii, czyli drużyny książęcej, najważniejszego politycznego narzędzia władcy.
Wystawa skupia się na prezentacji wczesnośredniowiecznego uzbrojenia, chociaż oprócz tego podziwiać możemy też eksponaty luźno związane z wojskowością. Ich ilość wizualnie być może nie rzuca na kolana (ok. 150), jednak biorąc pod uwagę, że jest to wystawa czasowa, a eksponaty pochodzą z odległej przecież czasowo epoki, i na dodatek przyjechały do Gniezna z muzeów z całej Polski, to jest to wysiłek wart docenienia. Wrażenie robią gabloty z dobrze zachowanymi mieczami z X i XI wieku, czy też całe spektrum grotów włóczni i ostrzy toporów. Skromniej prezentowane jest uzbrojenie ochronne; przykładowo pojawia się jeden tylko wczesnośredniowieczny hełm, będący w dodatku kopią. Niektóre elementy ekspozycji pobudzają jednak wyobraźnię – zwłaszcza prezentowane w jednej z gablot czaszki dwóch wojów, poległych prawdopodobnie w boju, o czym mówią ślady po obrażeniach, które im zadano. Ciekawym pomysłem jest tekstowo-fotograficzna prezentacja historii fikcyjnego drużynnika Bolesława Chrobrego o imieniu Niemir, która przybliża odbiorcy rolę podobnych jednostek we wczesnośredniowiecznym społeczeństwie.
Za największe zaniechanie trzeba uznać natomiast pominięcie bardzo ważnego elementu wojskowości wczesnopiastowskiej: sieci grodów obronnych. Państwo Pierwszych Piastów było machiną wojenną, a niewątpliwym szkieletem tej machiny były właśnie grody obronne, o ogromnym i zróżnicowanym znaczeniu. To dzięki ich sieci piastowscy władcy mogli odnosić swoje militarne sukcesy. Warto było chociaż symbolicznie o tym wspomnieć, gdy w założeniu wystawy nawiązano do terminu wojny totalnej, czyli toczonej przy pełnym zaangażowaniu państwa i jego społeczeństwa. Zwłaszcza, że wystawa znajduje się w Gnieźnie, czyli jednym z grodów centralnych.
Forma ekspozycji jest interesująca, zadbano o szatę graficzną w formie ilustracji inspirowanych średniowiecznymi miniaturami, czy kąciku rysunkowego dla najmłodszych, przez co jej zwiedzanie jest przyjemne i niezbyt wymagające. W przypadku muzeów w Polsce nie jest to jeszcze, niestety, oczywistością. Warto ją zatem obejrzeć, choćby ze względu na zgromadzone artefakty, nawiązujące do naszej najodleglejszej historii.
Piotr Białek – historyk wojskowości
Wystawę „Piast TOTAL WAR. Wojskowość w Polsce wczesnopiastowskiej” można oglądać w gnieźnieńskim Muzeum Pierwszych Piastów do 21 czerwca 2020 roku.
Niedziela dniem wolnego wstępu 😉
